W przypadku prądu przemiennego – inaczej niż w przypadku prądu stałego – relacje pomiędzy natężeniem prądu a napięciem a także relacje pomiędzy mocą czynną, bierną i pozorną, należy rozpatrywać wyłącznie wektorowo. Ze względu na występowanie przesunięć fazowych, aparat stricte arytmetyczny jest zbyt wąski.
Z wykresu wynika, że cos φ jest stosunkiem mocy czynnej do pozornej i nazywamy go współczynnikiem mocy. Stosunek między pobieranymi mocami (oprócz współczynnika mocy cos φ) jest przedstawiany również jako
tg φ, czyli stosunek mocy biernej do mocy czynnej:
tg φ = Q/P
Całkowitą moc użyteczną, czyli moc czynną, dostarcza się do odbiorców za pomocą sieci zasilającej, co zawsze powoduje powstawanie strat energetycznych w urządzeniach wytwórczych oraz przesyłowych. Straty te są związane z wydzielaniem się ciepła w kablach energetycznych, transformatorach, przekształtnikach, dzielnikach itp.
Kompensacja mocy biernej
Mocy biernej nie należy przesyłać od wytwórcy do odbiorcy, ponieważ powoduje to powstawanie dodatkowych strat oraz zmniejsza możliwości przesyłowe energii elektrycznej czynnej. Pobór mocy biernej można wyeliminować na miejscu, u odbiorcy energii. Realizuje się to przez włączenie dodatkowego urządzenia obciążającego mocą bierną, o przeciwnym charakterze, niż pierwotnie pobierana. Zabieg ten nosi nazwę kompensacji mocy biernej.
Kompensacja mocy biernej a dostawcy energii
Dostawcy energii zarabiają na dostarczonej do odbiorcy energii czynnej. Zatem, zależy im, aby mogli przesyłać jak największą ilość tej energii, przy jak najmniejszych stratach. Straty powstałe z powodu występowania energii biernej u odbiorcy energii elektrycznej, zakłady energetyczne rekompensują sobie, obciążając swojego klienta dodatkowymi opłatami.
Wykres wektorowy pokazuje zmianę położenia wektora mocy pozornej S względem wektora mocy czynnej P. Moc bierna indukcyjna (QL),
skierowana pionowo w górę, została w części skompensowana przez kondensatory. W wyniku tego, zmalała moc bierna indukcyjna, zmniejszyła się wartość kąta przesunięcia fazowego φ oraz zmalała wartość tg φ, która jest podstawowym parametrem, analizowanym przez zakład energetyczny.
Identycznie sytuacja wygląda w przypadku kompensacji mocy biernej pojemnościowej. W tym przypadku, elementami kompensującymi moc bierną pojemnościową, są dławiki, czyli elementy bierne indukcyjne.